《中国京剧音配像精粹》 20171013 京剧《穆桂英挂帅》 22

Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Российская Федерация
?р?г?й ырыата: Арассыыйа Бэдэрээссийэтин ?р?г?й?н ырыата
Location of Арассыыйа
Киин куората (уонна саамай улахан куорат)		Москва 075 400) 55°45′N, 37°37′E
Ил тыла		Нуучча тыла уонна ?сс? 21 регионноо?у тыллар, холобура Саха тыла
Олохтоохтор ааттара		Нууччалар, Сахалар у.д.а
Дьаhалтата		Федерал ?р?сп??б?л?кэтэ
-	Президент	Владимир Путин
-	Премьер миниистир	Михаил Мишустин
-	Арассыыйа Бэдэрээссийэтин с?бэтин салайааччыта	Валентина Матвиенко (Единая Россия)
-	ГосДума салайааччыта	Вячеслав Володин (Единая Россия)
Остуоруйата (862)1		Новгород тэриллиитэ
Иэнэ
-	Б?т?н	17 075 400 km2 (1-я) 6 592 800 sq mi
-	Уу (%)	13
Олохтоохторо
-	2008 estimate	142 008 838 (9-е)
-	2002 census	145,166,731
-	Олохтоох чи?э	8,3/km2 (209-й) 21,5/sq mi
БИО (АКП)		2007 estimate
-	Total	$2 089 trillion (7-й)
-	Per capita	$14 704 (52nd)
БИО (номинал)		2007 estimate
-	Total	$1 289 trillion (11-й)
-	Per capita	$9 074 (54th)
Дьини (2005)		40.5
КСИ (2005)		▲ 0.802 (high) (67th)
Валюта		Солкуобай (RUB)
Кэм зоната		(UTC+2 to +12)
-	Сайы??ы кэм	(UTC+3 to +13)
Ил домен		.ru (.su reserved), (.рф2 2009 с.)
Телефон кода		+7
1	Варягтары ы?ырыы к?нэ-дьыла Арассыыйа судаарыстыбанна?ын са?аланыытынан аа?ыллар; Арассыыйа били??и к?р??эр бэдэрээссийэтин (РСФСР) бы?ыытынан 1917 сыллаахха сэтинньи 7 к?н?гэр олохтоммута. 1991 сыл ахсынньы 25 к?н?ттэн били??и аатын с?гэр.
2	Кириллический, ожидается со второго квартала 2009 года.

百度 曾多次申诉无果2005年，冀中星受伤后，其律师曾要求厚街警方以故意伤害立案，但遭拒绝。

Арассыыйа Бэдэрээссийэтин эбэтэр Арассыыйа Федерацията (нууч. Российская Федерация) диэн Эуропа илин ?тт?гэр уонна Азия хоту ?тт?гэр сытар ил. Арассыыйа иэнинэн аан дойдуга ордук улахан ил (17 м?л 75 ты?. 400 км2 эбэтэр сир иэниттэн 11,46 % (1/9) ылар, иккис миэстэни ылар (Канада барыллаан икки т?г?л кыра сири ылар).

Арассыыйа олохтоохторун ахсаана — 142 026,3 ты?. ки?и (2007 атырдьах ыйын 1 к?н?нээ?и Росстат дааннайынан туох баар Сир нэ?илиэнньэтиттэн 2,15 %), нэ?илэнньэтин 4/5 Эуропа ?тт?гэр олорор. Ки?и ахсаанынан аан дойдуга 8-с миэстэни ылар. Дьонун улахан а?аара куораттарга олорор — 73,0 %. Арассыыйа?а элбэх омук олорор: нууччалартан ураты (79,83 %) дойдуга 180-тан тахса атын омуктар олороллор. Арассыыйа ил тыла — нуучча тыла.

Арассыыйа 16 или кытта киирбиhэр, сиринэн: Норвегия, Финляндия, Эстония, Латвия, Литва, Польша, Б?л?р??с, Украйиина, Грузия, Азербайдьан, Казахстан, Кытай, Монголия, Хоту Кэриэйэ, бай?алынан: Дьоппуон уонна АХШ.

Географията

Арассыйа Бэдэрээссийэтин - 17.1 м?л. кв. км-тан ордук.

Арассыйа Бэдэрээссийэтэ Балтика тэ?ис кытылларатан Чуумпу далай кытылларыгар диэри уонна Хотугу Муустаах далай кытылларытан Казахстан, Монголия уонна Кытай кыраныысса?а тиийэ тайыыр. ?р?сп??б?л?кэ хотулуу-ар?аа Норвегияны, Финляндияны кытта, ар?аа Латвияны, Эстонияны, Беларусьны кытта быыса?ар. Литваны уонна Польшаны киирэр Калининградскай уобалас кыраныыссала?ар. Арассыйа Бэдэрээссийэтэ со?уруулуу-ар?аа Украинаны кытта быыса?ар; Кавказка Грузияны, Азербайджанны кытта кыраныыссала?ар. Сибииргэ кыраныысса бастаан Казахстанны, онтон илин Монголияны уонна Кытайны судаарстыбанай кыраныысса устун аа?ар. Кураанах сиринэн барар кыраныысса ти?эх учаастага илин КНДР-ын ыпсыытынан барар.

Сирин ?г?с ?тт? туундра уонна тай?а зоналарыгар баар, балачча киэ? сирэ тыа быыстаах степь уона степь зоналарыгар киирэр. Кумах куйаар а?ардаах сирдэр, субтропик бэрт кыра сири ылаллар, оттон кумах куйаардар Арассыйа?а букатын да суохтар.

Арассыйа с?р?н киэ? сирэ, биллэн турар, араас айыл?алаах; ?р?сп??б?л?кэ тус-туспа чаастарыгар ха?аайыстаба атын атыннык сайдар. Онуохха с?п т?бэ?инэрэн, Арассыйаны Европатаа?ы чаас Хотугу Кавказ, Урал, Ар?аа Сибиир, Илин Сибиир, У?ук Илин диэн оройуоннарга араараллар.

Арассыйа территориятын Хотугу Муустаах уонна Чумпуу далайдар тэ?истэрэ тулалыыллар; ону тэ?э Атлантик далай Балктика, Хара, Азовскай тэ?истэрэ. Арассыыйа материктаабы саамай хотугу туочката — Челюскин тумуha; саамай со?уруу?у туочката — Дагестан уонна Азербайджан кыраныысса?а; Арассыыйа саамай ар?аа?ы туочката Балтика тэ?и?э кытылыгар Калининград чуга?ыгар сытар, оттон саамай или??и туочката Чукотка тумул-арыытынаа?ы Дежнев туму?а буолар.

Рельеф

Арассыйа ар?аа ?тт?гэр намталлар ?г?стэр, оттон илин ?тт?гэр хаптал хайалар уонна хайалар ба?ыйаллар. Балтика тэ?ис кытыллытан уонна ар?аа кыраныыссаттан Урал хайаларыгар диэри намы?ах ?рдэллэрдээх киэ? Илин Европа дэхси сир (эбэтэр Нуучча дэхси сирэ) сытар. Урал хайаларыттан Енисей ?р?скэ диэри к?н? ньуурдаах Ар?аа Сибиир намтала сытар. Енисейтэн Чуумпу далайгар диэри тайыыр с??нэ киэ? сир быдан уустук рельефтээх. Онно намталлар да, хаптал хайалар да, араас ?рд?ктээх хайалар да бааллар. Киэ? сири Орто Сибиир хаптал хайата ылар.

Би?иги дойдубут у?ук со?уруу итиэннэ илин ?тт?лэрин ?рд?к хаттык уонна сис хайалар ти?игин быспакка кэриэтэ иилииллэр. Илин Европа дэхси сириттэн со?уруу Кавказ хайалара сыталлар. Ар?аа Сибиир намталыттан со?уруулуу-илин Алтай, оттон Орто Сибиир хаптал хайатыттан со?уруу диэки Саян-Тыва хаттык хайата (нагорьета) уонна Байкал эргинин хайалара бааллар. Арассыйа илин ?тт?нэн Чуумпу далай кытылын устун кэтит бала?анан У?ук Илин хайалара субу?аллар. Илин Европа дэхси сирин уонна Ар?аа Сибиир нвмталын икки аржыларынан хотуттан со?уруу 2500 км кэри?э сиргэ Урал хайалара субу?аллар.

Арассыйа Азиятаа?ы чаа?ыгар территория б?т?нн??тэ Хотугу Муустаах далай кытылын диэки уопсайынан намтаан барар. Ити и?нэл устун со?урууттан самай б?д?? ?р?стэр: Обь, Енисей, ?л??нэ — усталлар.

Ис уулара

?р?стэр

Арассыыйа ис уутунан бэрт баай: ?р?стэрэ уонна к??ллэрэ ?г?с. ?л??нэ, Обь, Енисей, Амур, Волга ?р?стэр у?уннарынан итиэннэ тардыларын (бассейннарын) иэнэ киэ?инэн аат дойду ?рд?нэн б?д??т?н б?д?? ?р?стэр ахсааннарыгар киирэллэр.

Арассыыйа сирин иэнин ?р?стэр б?д?? чаа?а Хотугу Муустаах далай сы?ыаннас тырдытыгар. ?р?стэр аччыгыйдык чаа?а Атлантика, Каспий уонна Чуумпу далай сы?ыаннас тардытыгар. Хотугу Муустаах далай тардыытын с?р?н ?р?стэрэ — Обь, Енисей, ?л??нэ. Чуумпу далай тардыытын с?р?н ?р??э — Амур. Атлантика далай тардыытын Арассыыйа территориятыгар баар с?р?н ?р?стэрэ — Дон, Ар?аа Двина — уонна Каспий тэ?ис тардыытын ?р??э - Волга.

Арассыыйа б?д?? ?р?стэрэ

Аат	У?ун, км	Бассейн иэнэ, км2
?л??нэ	4 400	2 490 000
Иртыш	4 248	1 643 000
Обь	3 650	2 990 000
Волга	3 530	1 360 000
Енисей	3 487	2 580 000
Аллараа Тунгуска	2 989	473 000
Амур	2 824	1 855 000
Б?л??	2 650	454 000
Ишим	2 450	177 000
Урал	2 428	231 000

К??ллэр

Арассыыйа территориятыгар с????нэн ты?ынча к??л баар. Европатаа?ы чаа?ын хотулуу-ар?аа уонна со?уруулуу-илин ?тт?лэригэр, Ар?аа Сибииргэ, хотугу намталарга (Хатанга, Халыма намталлыгар) к??ллэр ордук элбэхтэр. Хотулуу-ар?аа?ы к??ллэр ?г?стэрэ муу?уруу ?йэтигэр ??скээбиттэрэ уонна оччо дири?нэрэ суох, у?ун сининньигэс бы?ыылаахтар, бы?ытта?ас кытыллаахтар.

Европатаа?ы чаас со?уруулуу-илин к??ллэрин оннулара хаар уонна сааскы уу толорбут кэдээллэрэ буолаллар. К??ллэр с??р?г?рд?бэттэр, сайын уолан хаалаллар.

Ар?аа Сибиир намталыгар к??ллэр олус элбэхтэр. Олор оччо дири?э суохтар, т?г?р?к хотоллору хаар уута толорбутуттан ??скээбиттэр.

Сибиир туу?а суох к??ллэриттэн саамай б?д??н?р? — Байкал. Бу к??л о?хойо сир ха?а суоллуутуттан ??скээбитэ. Байкал — сир шарыгар саамай дири? к??л. Му?утуур дири?э 1642 м.

Байкал

Арассыыйа б?д?? к??ллэрэ

Аат	Иэн, км2	Дири?, м	Тэ?ис та?ымыттан ?рд?гэ
Каспий тэ?и?э	371 000	1 025	-28
Байкал	31 500	1 642	456
Ладога	17 703	225	4
Онега	9 616	124	32
Таймыыр	4 560	26	6
Ханка	4 190	10	68
Пэйпус (Чудскай-Псковскай к??л)	3 555	15	30
Чаны	1 990	12	105
?р?? к??л	1 290	20	113

Климат

Дойду климата ханнык географическай кэтирээ?и??э сытарыттан, далайтан т??? ыраа?ыттан, сирин рельебэ хайда?ыттан, сис хайалар хайдах сыталларыттан, онтон да атын ?г?с биричиинэлэртэн тутулутаах. Арассыыйагар маннык н???? климат курдаа?ына бааллар: арктика, субарктика, сымна?ыар уонна субтропика климат курдаа?ыннара. Арассыыйа б?т??нн?тэ кэриэтэ хотугу, сымна?ыар курдаы?ы??а сытар, бэрт ?тт? эрэ тымныы курдаа?ы??а киирэр.

Кэтирээ?ин зоналаа?ына дэхси сиригэр олус хо?ооннох к?рд?р. Арассыыйа сирдэригэр муустаах эбэтэр полярнай зона, туундара уонна тыа быыстаах туундара, тыа зоната (тай?а, булкаастаах уонна кэтит сэрбирдэхтэрдээх тыалар), тыа быыстаах стептэр, стептэр, кумах куйаар а?ардаах стептэр.

Арассыыйа сирин климата улахан ?тт?гэр континентальнай. Регионтан к?р?н тохсунньу орто температурата +6°-тан -50°C диэки; от ыйын орто температурата +1°-тэн +25°C диэки. Арассыыйа территориятыгар с???? адьас тэ?э суохтук т??эр: сылга 150-тан 2000 диэки мм. Температура амплитудата Арассыыйа климата илин диэки ыраахтах аайы улам континентальнай буолан и?эрин к?рд?р?р.

Устуоруйата

Арассыыйа Бэдэрээссийэтин Сэбиэскэй Социалистическай Республикалар Сойуустарын официальнай утумнааччыта.

Экэниэмикэтэ

Арассыыйа экэниэмикэтэ аан дойду экэниэмикэтэ уонна ППС дойдуларын ортотугар 6-с миэстэни ылар, ол 2021 сылга 4,494 трлн долларга (РФ ИДьМ дааннайынан) сыаналанар. Номинальнай ВВП (1,779 трлн доллар 2021 с.) Арассыыйа аан дойдуга 11-с уонна Эуропа?а 5-с миэстэни ба?ылаабыт (РФ ИДьМ дааннайынан). Нэ?илиэнньэ дуу?атыгар (ППС) 2021 сыллаахха Арассыыйа аан дойдуга 55-с миэстэ?э (ИДьМ уонна ВБ дааннайынан) сылдьыбыта. Арассыыйа экэниэмикэтэ булкаас уонна к?с тииптэргэ сы?ыаннаах.

Арассыыйа нэ?илиэнньэтэ аан дойду экэниэмикэтэгэр дойду кылаата 1,9% кэри?э; аан дойду экэниэмикэтэгэр 3,12 %-нан 2018 сылга тиийэр. Арассыыйа ки?и кыа?ын сайыннарыы индексэ олус ?рд?к та?ымнаах дойдулар б?л?хт?р?гэр сы?ыаннаах, ВТО-ЕЭС чилиэнэ буолар. Арассыыйа ВВП-гар судаарыстыба уонна судаарыстыбаннай хампаанньалар икки т?г?л кэри?э дискуссионнай боппуруос буолар; кини сыанабыла федеральнай антимонопольнай сулууспа сыанатынан, анонимнай экспертэргэ сигэнэн, 70%, ИДьМ дааннайынан - 33 %. Аан дойду к?м?с саппаас резервэлэригэр Россия аан дойдуга 5-с миэстэни ылар, доллар миллиардердарын ахсаанынан Арассыыйа эмиэ аан дойдуга 5-с миэстэни ылар.

Арассыыйа киин куората — Москва. Арассыыйа?а 12 куорат 1 м?л. тахса ки?илээх: Москва, Санкт-Петербург, Новосибирскай, Екатеринбург, Нижнэй Новгород, Самара, Омскай, Казань, Челябинскэй, Ростов-на-Дону, Уфа, Волгоград.

Арассыыйа киэ? айыл?алаах дойду, ол эрэн тойотторо уоруйахтарынан сибээстээн уонна милитаризм политикатын туту?арынан сибээстээн дьоно адьас дьада?ытык олороллор. Арассыыйа дьоно дьада?ытык олороллорунан - 147 миэстэ 250 дойдуттан Аан Дойдуга.

2014 сыллаахха 1$ - 33,00 солк. этэ.

2021 сыллаахха 1$ - 74,00 солк.

Ити 2014-2021 сыл и?игэр дьон хамна?а долларынан аахтахха улааппыта, т?тт?р?т?н кыччаан биэрдэ. Билигин Арассыыйа 80% нэ?илиэнньэтэ 500$ кыра ыйга хамнаска олороллор.

Олохтоохторо

Омуктара

Арассыыйа элбэх омук олорор дойдута.

• Ахсааннара б?т?н олохтоох ахсааныттан (145 млн) 0,1 быры?ыаныттан элбэ?и ылар омуктар (2002 сыллаа?ы бутэ?ик сурутуу т?м?г?нэн. Сурутуу т?м?г?нэн б?т?нн??тэ — 145 м?л 166 ты?. 731 ки?и (2007 сыл ыам ыйын 1 к?н?гэр 142,1 м?л. ки?и).

1. нууччалар — 115 м?л 889 ты?. 107 ки?и (б?т?н олохтоох 79,83 %)
2. татаардар — 5 м?л 554 ты?. 601 ки?и (3,83 %)
3. украиннар — 2 м?л 942 ты?. 961 ки?и (2,03 %)
4. башкирдар — 1 м?л 673 ты?. 389 ки?и (1,15 %)
5. чуваштар — 1 м?л 637 ты?. 094 ки?и (1,13 %)
6. чеченнар — 1 м?л 360 ты?. 253 ки?и (0,94 %)
7. эрмээннэр — 1 м?л 130 ты?. 491 ки?и (0,78 %)
8. мордвалар — 843 ты?. 350 ки?и (0,58 %)
9. авардар — 814 ты?. 473 ки?и (0,56 %)
10. белорустар — 807 ты?. 970 ки?и (0,56 %)
11. казаахтар — 653 ты?. 962 ки?и (0,45 %)
12. удмуртар — 636 ты?. 906 ки?и (0,44 %)
13. азербайдьаннар — 621 ты?. 840 ки?и (0,43 %)
14. марилар — 604 ты?. 298 ки?и (0,42 %)
15. ниэмэстэр — 597 ты?. 212 ки?и (0,41 %)
16. кабардалар — 519 ты?. 958 ки?и (0,36 %)
17. осетиннар — 514 ты?. 875 ки?и (0,35 %)
18. даргиннар — 510 ты?. 156 ки?и (0,35 %)
19. б?рээттэр — 461 ты?. 389 ки?и (0,32 %)
20. сахалар — 478 ты?. 085 ки?и (0.3346 %)
21. кумыктар — 422 ты?. 409 ки?и (0,29 %)
22. ингуштар — 413 ты?. 016 ки?и (0,28 %)
23. лезгиннар — 411 ты?. 535 ки?и (0,28 %)
24. комилар — 293 ты?. 406 ки?и (0,2 %)
25. тывалар — 243 ты?. 442 ки?и (0,17 %)
26. дьэбэриэйдэр — 229 ты?. 938 ки?и (0,16 %)
27. грузиннар — 197 ты?. 934 ки?и (0,14 %)
28. карачаайдар — 192 ты?. 182 ки?и (0,13 %)
29. сыгааннар — 182 ты?. 766 ки?и (0,13 %)
30. калмыктар — 173 ты?. 996 ки?и (0,12 %)
31. молдованнар — 172 ты?. 330 ки?и (0,12 %)
32. лактар — 156 ты?. 545 ки?и (0,11 %)
33. кэриэйдэр — 148 ты?. 556 ки?и (0,1 %)
34. атын омуктар — 2 м?л. 414 ты?. 558 ки?и. (1,66 %)
35. омуктарын эппэтэхтэр — 1 м?л 460 ты?. 751 ки?и (1,01 %)

Эбии маны к?р

• Арассыыйа бэлиэ к?ннэрэ